De Zwitserse factor

Cosimo Bizzarri (CB): Jullie bedrijven zijn in zeer verschillende sectoren actief: huishoudelijke apparaten, sanitair, messen en accessoires. Wat hebben jullie met elkaar gemeen?

Martin Baumüller (MB): Als je de drie bedrijven bekijkt, is het eerste dat opvalt, dat het allemaal iconische merken uit Zwitserland zijn en dat ze een sterke traditie hebben. V-ZUG is 112 jaar oud. Victorinox is 141. Geberit is zojuist 150 jaar geworden. Ze kennen dus allen een lange geschiedenis.

Yvonne Fischer (YF):Daarnaast staan bij alle drie de bedrijven kwaliteit, precisie en een mix van traditie en innovatie centraal. Ik zie dus veel overeenkomsten, ondanks de verschillende sectoren.

Nathalie Noël (NN): Daarnaast zijn onze drie bedrijven voortdurend bezig te innoveren. Wij willen onze klanten continu nieuwe innovatieve oplossingen aan kunnen bieden. Zwitserse mensen houden van rechttoe rechtaan en duidelijkheid. Dus daarnaast zijn de producten die onze bedrijven verkopen, altijd zeer intuïtief in gebruik.

CB: Wat vind jij speciaal aan het bedrijf waarvoor je werkt?

NN: Ik ging bij V-ZUG werken vanwege de duurzame bedrijfsvoering die hen niet wordt opgelegd door wetten of regelgeving, maar omdat dit hun bedrijfsethos is. Ze hebben visionaire projecten gerealiseerd. Zo beschikt hun hoofdkantoor over een multi-energy hub en een verticale fabriek. Bovendien zorgen ze ervoor dat reserveonderdelen voor hun apparaten nog minstens 15 jaar lang te leveren zijn. Ik viel voor hun missie.

MB: Naar mijn mening is Geberit bijzonder vanwege de enorme toewijding die de 11.000 medewerkers van het bedrijf hebben. Ze worden gedreven door de wil om te innoveren, zich doorlopend te verbeteren en producten en het leven van klanten beter te maken. Binnen het bedrijf heerst een oprechte drive die gecombineerd wordt met ervaring en kennis.

Dit lijkt een beetje op hoe ik over Victorinox denk. Wat mij het meest verraste toen ik bij het bedrijf aan de slag ging, is dat mensen daar voorop staan: medewerkers, leveranciers, klanten. De waarden komen er dag in dag uit tot uiting.

CB: En hoe zit het met de producten? Is er een bepaald product waarvan je vindt dat die jouw bedrijf vertegenwoordigt?

YF: Natuurlijk. Ja ken niet om de klassieker heen: het Zwitserse zakmes™. Onze oprichter was een messenmaker en een visionair. Hij ontwierp het product op zo’n manier dat het multifunctioneel en van hoge kwaliteit is. Hij maakte veel prototypes en vroeg mensen om feedback. Hij stelde hen daarbij de vraag hoe het mes aanvoelde, hoe het klonk enz. Een soort gebruikersgericht proces dus, wat tegenwoordig heel belangrijk is. . In het verleden was het Zwitserse zakmes™ bedoeld als hulpmiddel voor soldaten om blikken te open of iets door te snijden.Vandaag de dag zijn onze klanten heel anders dan de soldaten van destijds, maar zij staan nog steeds centraal tijdens het innoveren van het product. Hoe ziet het dagelijks leven van onze klanten eruit? Voor welke uitdagingen staan ze? Kunnen we er een functie aan toevoegen waar ze wat aan hebben?

NN: Het meest iconische product van V-ZUG is toch wel de CombiSteamer, die zowel een oven als een stoomoven is. We werkten nauw samen met de beste chef-koks van Zwitserland om te scoren met een perfect product dat aan de basis ligt van nieuwe kookgewoonten. Ik ben van mening dat de CombiSteamer bijgedragen heeft aan het innovatietraject van het bedrijf en dat het een technologie is dat nu ook gebruikt kan worden voor andere succesvolle producten, zoals wasmachines en vaatwassers.

MB: Die van ons is de stortbak, een waterreservoir dat ervoor zorgt dat de wc doorgetrokken kan worden. Het is het allereerste product dat het bedrijf aan het begin van de 20ste eeuw op de markt bracht. Destijds was het een houten box die aan de muur gemonteerd werd. Onze oprichter heeft het uitgevonden, omdat hij meer hygiëne in de toiletruimte wilde. Zijn drie dochters waren namelijk gestorven aan difterie. Later werd de stortbak verborgen weggewerkt in de muur. Het zichtbare gedeelte is het spoelknoppaneel dat ingedrukt wordt om de wc door te trekken. Tegenwoordig is de verborgen stortbak samen met een keramische toiletpot nog steeds de kaskraker van Geberit. Best grappig: mensen van over de hele wereld sturen mij er foto’s van. Het is iets typisch Zwitsers dat mensen herkennen.

CB: Over Zwitserland gesproken, jullie bedrijven hebben nog iets met elkaar gemeen. Een sterke verbondenheid met jullie regio waar met enige regelmaat in wordt geïnvesteerd. Waarom? En heeft dit een keerzijde?

NN: De meeste bedrijven in de sector produceren inmiddels vanuit het buitenland. V-ZUG besloot om zijn productiefaciliteit in Zwitserland te houden, in Zug. Daar waar het allemaal begon voor het bedrijf. En niet alleen de productie. De mensen met de meest belangrijke functies binnen het bedrijf zijn werkzaam op het hoofdkantoor in Zug, slechts een paar meter van elkaar verwijderd in plaats van over de hele wereld verspreid.

YF: Victorinox heeft een vergelijkbare mindset. Alles moet zich zo dicht mogelijk bij elkaar bevinden om voor de meest efficiënte logistiek te zorgen en de kwaliteit tijdens het hele productieproces te kunnen waarborgen. De laatste jaren hebben we een gloednieuw distributiecenter gebouwd in Seewen, in de buurt van ons hoofdkantoor.

NN: Door hoogwaardige producten op zo’n locatie te produceren, zijn we dusdanig gepositioneerd dat klanten bereid zijn om voor kwaliteit te betalen. Maar daardoor kunnen we ook beschikken over medewerkers die hun vak echt beheersen en uitstekend werk leveren in onze fabrieken. Neem nou de PowerSteam. Vanwege zijn technologische complexiteit zou je verwachten dat het productieproces zeer geautomatiseerd is. Maar in werkelijkheid is het een product waarvoor veel vakmanschap vereist is. Op dit moment zijn er slechts 12 mensen binnen ons bedrijf die dat product in elkaar kunnen zetten. Een beetje hetzelfde als een Zwitsers horloge maken.

CB: Wow, dat is best bijzonder. Zijn er nog meer voorbeelden van dit soort zeer gedetailleerd, ambachtelijk werk dat binnen jullie bedrijven wordt uitgevoerd?

YF: De Zwitserse zakmessen worden weliswaar volledig geautomatiseerd vervaardigd, maar andere producten worden volledig met de hand in elkaar gezet. Messen met een groot lemmet bijvoorbeeld, zoals keukenmessen, worden met de hand geslepen. We hebben een speciaal stageprogramma voor het maken van messen. Zo leren jonge mensen smeden. Onze producten zijn zeer tastbaar en moet je met je handen voelen. Ze moeten door een mens getest worden om te zien of onze klanten er tevreden mee zijn. Ons bedrijf beschikt over veel expertise en medewerkers delen hun kennis actief met de volgende generatie. Dit doen ze voornamelijk door praktijkervaring op de werkplek op te doen.

MB: Keramiek maken is nog grotendeels ambachtswerk. Maar voor massaproductie kan dat nogal een uitdaging vormen. Bovendien zijn er zoveel verschillende aspecten die maar lastig te controleren zijn bij het maken van een keramisch toilet. Daarom zijn we nu bezig met kijken hoe we het productieproces kunnen industrialiseren en de productie van keramiek kunnen automatiseren. Tegelijkertijd moet ook de kwaliteit verbeterd worden. Uiteraard zijn er altijd menselijke vaardigheden nodig om gereedschap te ontwikkelen en ervoor te zorgen dat de fabriek gesmeerd loopt. Maar het verandert wel de manier van werken en op welke plekken kennis vereist is. Wij geven onze medewerkers de verantwoordelijkheid en vrijheid om zichzelf en hun dagelijks werk te herontdekken.

NN: V-ZUG heeft het team stagiaires mee laten nadenken bij het ontwerpen van de nieuwe uitrusting voor onze verticale fabriek. Zij zijn jong en digital natives. Automatisering is dus iets waarbij ze hun talenten kunnen benutten. We hebben hen van bij het begin opgenomen in het project. Zo kregen ze het gevoel dat ze dit nieuwe proces in de vingers hebben. Daarbij is het belangrijk een juiste balans te vinden tussen efficiënt produceren en tegelijkertijd onze unieke menselijke vaardigheden inzetten om meerwaarde te realiseren. Voor een circulair bedrijfsmodel is dus meer menselijke tussenkomst vereist dan wanneer je producten op de lineaire wijze produceert, ze verkoopt en ze daarna laat voor wat ze zijn. Voor een circulair bedrijfsmodel is dus meer menselijke tussenkomst vereist dan wanneer je producten op de lineaire wijze produceert, ze verkoopt en ze daarna laat voor wat ze zijn.

CB: Tegenwoordig heeft iedereen het over circulariteit. Elke sector en elk bedrijf past dit echter op zijn eigen manier toe. Kun je iets uitgebreider toelichten wat je daarmee bedoelt?

NN: Zwitserse mensen voelen zich nauw verbonden met de natuur om zich heen. In hun vrije tijd gaan ze hardlopen in de bergen of zitten ze bij een meertje. Ik ben dus van mening dat ons land zeer gehecht is aan de typisch Zwitserse mentaliteit en aan onze natuurlijke hulpbronnen. Circulariteit vindt hier dan ook vanzelfsprekend ingang. Voor V-ZUG is de circulaire fabriek meer dan zomaar een project. Het is een visie op productie die alleen omgezet kan worden door zeer nauw samen te werken met onze leveranciers.

YF: Dat klopt. Gelukkig zijn de meeste van onze producten modulair. Daardoor kunnen we ze heel goed inpassen in het circulaire model. Neem bijvoorbeeld het Zwitserse zakmes™. Als klanten een probleem ondervinden met een product, kunnen ze die naar ons terugsturen. Vervolgens repareren, slijpen en reinigen wij het product en sturen we het weer terug. Decennialang hebben we geen materialen of processen toegevoegd die nadelig waren voor dit modulaire concept. Victorinox werd opgericht toen Zwitserland nog tot de armste landen van Europa behoorde. Het heeft twee wereldoorlogen doorstaan. Daarbij gaf het bedrijf altijd prioriteit aan efficiëntie en verantwoord gebruik van hulpbronnen door zijn operationele bedrijfsvoering daarop af te stemmen. Het is dus nooit slechts een bijkomstigheid. Dit is ook een zeer Zwitserse kwaliteit. Het gebruik van hulpbronnen en materialen wordt altijd zorgvuldig overwogen.

MB: Wij vinden dat duurzaamheid en betrouwbaarheid een groot deel uitmaken van circulariteit. De meeste van onze producten worden in de muur ingebouwd en blijven daar vijftig tot zeventig jaar zitten. Het is dus lastig te zeggen wat er met de producten gaat gebeuren op het moment dat ze ontmanteld moeten worden. Wat onze producten betreft, geeft dit circulariteit een extra dimensie. Het draait om materialen, die duurzaam en betrouwbaar moeten zijn. Maar ook om de levering van reserveonderdelen. Als er bijvoorbeeld een 50 jaar oud Geberit-systeem geïnstalleerd is in de muur, kun je het oude spoelknoppaneel toch nog vervangen door een moderne nieuwe met dezelfde afmetingen. Het draait ook om zo min mogelijk afval te veroorzaken tijdens de productie ervan. In onze fabriek wordt bijna elk stukje plastic hergebruikt dat als afval kan worden beschouwd. Daarnaast kijken we ook of het mogelijk is om afval aan andere sectoren te verkopen. Zo wordt keramisch afval gebruikt als vulmateriaal voor wegenbouw.

NN: Ik denk na over wat jullie mij zojuist hebben verteld. Tegenwoordig denkt men op de korte termijn: “Hoeveel betaal ik nu voor dit product?” Maar ik heb mijn Zwitserse zakmes al sinds mijn 18e en hij doet het nog steeds perfect. En nu weet ik dat ik hem naar Victorinox kan sturen om te laten slijpen (bedankt voor de tip, Yvonne). We moeten dus eigenlijk gaan omdenken, namelijk aan de totale kosten over de levensduur. Op de lange termijn zijn onze premium producten zeer voordelig, gewoon omdat ze zo lang mee gaan.

CB: Het lijkt alsof er nu een gesprek gaande is tussen drie Zwitserse bedrijven over de beste benadering ten aanzien van circulariteit en over hoe de beste werkwijzen gedeeld kunnen worden. Gebeurt dit vaak? Denken jullie dat een dergelijke samenwerking ook breder kan worden geïmplementeerd?

NN: Zwitserland heeft zeer invloedrijke bedrijven, maar eigenlijk zijn we maar een hele kleine gemeenschap. Er is onderling veel interactie en openheid over de beste werkwijzen.

YF: Er worden veel informele gesprekken gevoerd, bijvoorbeeld over het stellen van targets. Waarom zou je helemaal opnieuw beginnen als iemand de benadering al getest heeft en als blijkt dat het werkt en alleen nog maar aangepast hoeft te worden? We kunnen veel van elkaar leren, ook qua circulariteit.

MB: Je wordt circulair als je focust op design-gericht denken. Zwitserland staat nu al 14 jaar op rij wereldwijd bovenaan op vlak van innovatie. Ik ben van mening dat het land op het punt staat erachter komen hoe ver zijn designvermogen reikt. Op dit moment wordt er nog niet veel waarde gehecht aan circulariteit. Het wordt als een waardesysteem beschouwd in plaats van als iets commercieels. Er zijn nog niet genoeg discussies gevoerd over de winstgevendheid als dit op grote schaal wordt doorgevoerd. MB: Ik denk dat het duidelijk winstgevend is. Zo kan Geberit een hoge prijs voor zijn producten vragen. Waarom? Omdat we duurzame producten maken, die duurzaam zijn en lang mee gaan. Circulariteit en duurzaamheid zijn dus niet alleen een sociale verantwoordelijkheid, ze leveren ook een economisch voordeel op. Circulariteit en duurzaamheid zijn dus niet alleen een kwestie van sociale verantwoordelijkheid, ze vertalen zich ook in een economisch voordeel.

CB: Voor welke grote uitdagingen staan jullie als Zwitserse producenten op dit moment en hoe proberen jullie ze het hoofd te bieden?

MB: Uiteraard hebben we te maken met marktschommelingen. De afgelopen jaren waren zwaar voor ons sectoren. Dankzij onze strategische stabiliteit en operationele flexibiliteit hebben we ons daar doorheen weten te slaan. Zo hebben we in andere afdelingen of een andere sector in Zwitserland werk gevonden voor onze medewerkers. Dit helpt ons belangrijke kennis en vaardigheden te behouden die we nodig hebben zodra er weer meer werk is. Dit is dus een voorbeeld van samenwerking tussen Zwitserse bedrijven.

YF: Ja, dat is een goed model: we hebben medewerkers voor korte tijd naar andere bedrijven verplaatst, zodat ze niet zonder werk zouden vallen. Een andere uitdaging is de sterke Zwitserse frank. Als een groot deel van je verkoop namelijk in een andere valuta is, dan is dat best een ding. En de snel veranderende digitale omgeving vereist sturing.

MB: Momenteel wordt er veel gesproken over digitalisering en artificiële intelligentie. Die moeten we op slimme wijze integreren om het uiterste te halen uit de voordelen die ze met zich meebrengen. Naar mijn mening doet Zwitserland dat behoorlijk goed. We beschikken over een uitstekende infrastructuur en geweldig talent.

CB: Nathalie, aan het begin van dit gesprek gaf je aan dat je bij V-ZUG kwam werken om zijn duurzaamheidsbeleid. Momenteel zien we dat bedrijven en regelgevende instanties hierop terugkomen ten opzichte van een paar jaar geleden. Wat vind je daarvan?

NN: Yvonne gaf aan dat Victorinox nog steeds de zero-waste-mentaliteit volgt die bij oprichting heerste. En Martin zei dat de producten van Geberit dusdanig ontworpen zijn dat minimaal vijftig jaar meegaan. In tijden als deze moeten we duurzaamheid dus als een commitment voor de lange termijn beschouwen. Onze drie bedrijven hebben dit in hun missie verankerd. Het maakt deel uit van het Zwitserse dagelijks bestaan. We gaan voor een duurzame aanpak.

De mensen achter het gesprek

Cosimo Bizzarri -Eén van de hoofdredacteuren van Inspirations, Cosimo Bizzarri doceert Design Management aan de Universiteit van San Marino. Hij schrijft over design, cultuur en creativiteit voor uiteenlopende publicaties.

Nathalie Noël - Nathalie Noël is geboren en getogen in São Paulo, Brazilië. Ze is Chief Marketing Officer en lid van het Executive Committee van V-ZUG, een bedrijf met hoofdkantoor in Zwitserland sinds 1913. Het bedrijf zet zich in voor het bouwen van een duurzame toekomst door duurzame huishoudelijke apparaten te produceren.

Martin Baumüller - Martin Baumüller ging in 2011 bij het bedrijf aan de slag en is momenteel Chief Marketing Officer en lid van het Executive Board van het concern bij Geberit, een Zwitsers bedrijf met ongeveer 11.000 medewerkers in ruim 50 landen. Het bedrijf is Europees markleider op het gebied van sanitaire technologie en keramisch sanitair.

Yvonne Fischer - Yvonne Fischer is Chief Product Officer bij Victorinox, een Zwitsers familiebedrijf dat al vier generaties lang gerund wordt en actief is in meer dan 120 landen. Het bedrijf produceert premium messen voor het huishouden en voor de horeca, horloges, reisuitrusting en het iconische Zwitserse zakmes™.