Van lineair naar circulair: De kunst van herbestemming

Laten we beginnen met het idee van "de cirkel sluiten" - een centraal concept in de duurzaamheidsvisie van V-ZUG. Wat betekent het en hoe geeft het vorm aan zowel de langetermijnstrategie van het bedrijf als aan de dagelijkse beslissingen?

Marcel Niederberger (MN): De duurzaamheidsvisie van V-ZUG wordt gevormd door twee belangrijke uitdagingen. De eerste is energie-efficiëntie: we zijn een apparatenfabrikant en onze producten verbruiken jarenlang elektriciteit. De tweede is materiaalintensiteit: grondstoffen zijn schaars en toch zijn we sterk afhankelijk van materialen zoals plastic, metaal en elektronica. Daarom zijn we enkele jaren geleden overgestapt van een lineair naar een circulair economie-model en werd "de cirkel sluiten" onze leidende visie. Het betekent anders omgaan met hulpbronnen. Vandaag de dag gebruiken we voornamelijk nieuwe materialen om een apparaat te maken dat tien, vijftien of twintig jaar wordt gebruikt en vervolgens wordt gerecycled. Dit leidt vaak tot downcycling, een proces dat waarde vernietigt. Circulaire economie neemt een andere weg: in plaats van shredderen zijn we begonnen met het ontmantelen van apparaten in specifieke materiaalstromen, waardoor veel meer van hun waarde behouden blijft. Op de lange termijn maakt dit ons veerkrachtiger en minder afhankelijk in onze toeleveringsketen.

Recycling en upcycling worden steeds gebruikelijker in de industrie. In welk opzicht gaat de aanpak van V-ZUG verder?

MN: We zeggen vaak dat we in een kringloopeconomie leven - en op sommige plaatsen, zoals Zwitserland, is dat zeker waar. Hier wordt bijna 100% van de huishoudelijke apparatuur aan het einde van de levensduur gerecycled. Maar als we wereldwijd kijken, is de situatie heel anders. In Azië bijvoorbeeld ligt het recyclingpercentage voor huishoudelijke apparatuur op slechts 12% en in Europa op rond 50%. Dus ja, recycling is een goed uitgangspunt, maar wij geloven dat de circulaire economie verder kan gaan, omdat het de grondstoffen zo lang mogelijk en tegen de hoogst mogelijke waarde in de kringloop houdt. We hebben een circulaire strategie ontwikkeld die vooruitkijkt tot 2040, gebaseerd op de "R-strategieën" (Resource-Recycle-Refurbish-Repair-Repurpose, n.v.d.r.): het minimaliseren van het gebruik van hulpbronnen, het recyclen van afval en het bevorderen van refurbishing, reparatie en hergebruik van producten en onderdelen. Bovenaan de hiërarchie staat reparatie. Het idee is dat als een product kapot gaat, het eerst gerepareerd moet worden. Als dat niet mogelijk is en het toestel terugkeert naar ons magazijn, bekijken we de mogelijkheden voor refurbishment en doorverkoop. Als refurbishment geen optie is, wordt het apparaat gedemonteerd en wordt - idealiter - een deel van de onderdelen hergebruikt. Nog een stap verder is recircling, het sluiten van de materiaalkringloop door onderdelen terug te sturen naar onze leveranciers. En tot slot is er naast recycling ook hergebruik - daar hebben we het nu over. Natuurlijk staan we nog aan het begin. De reis is lang, maar we zijn volledig toegewijd en hebben de eerste stappen al gezet.

Wat bedoel je met hergebruik (Repurpose)?

MN: Als we een apparaat ontmantelen, onderzoeken we elk onderdeel om de beste volgende stap te bepalen. Neem bijvoorbeeld de wastrommel: deze is gemaakt van roestvrij staal - een duurzaam materiaal van hoge kwaliteit. We zouden het kunnen recyclen, waardoor de grondstof wordt bespaard, maar de kans bestaat dat het zal worden verdund met andere metalen. Of we kunnen het leven van de trommel zelf verlengen door er een ander doel aan te geven, door er een nieuw object van te maken. Dat is hergebruik.

Wanneer is het Repurpose Furniture-project van start gegaan en wat waren de eerste ideeën of doelen die de opdracht vormden?

Daniel Frost (DF): We zijn in 2023 begonnen met het ontmantelen van wasmachines om te begrijpen welke onderdelen hergebruikt konden worden. We waren gefascineerd door de wastrommel en dachten dat het potentieel had. Dus vroegen we Benjamin Baumli, ons hoofd Expos en Stores, om ons te helpen een idee te ontwikkelen. Benjamin is een briljant interieurontwerper en werkt al meer dan twintig jaar samen met V-ZUG. In die periode bouwde hij een netwerk van vakmensen uit dat V-ZUG ondersteunt bij design en productie. In januari 2024 presenteerde hij ons enkele fantastische prototypes.

Wat gebeurt er in de praktijk met een wasmachine van Adora die niet gerepareerd kan worden?

DF: Als we het niet kunnen repareren of opknappen, is de volgende stap ontmanteling - een proces dat we uitvoeren met onze partner GGZ (Gemeinnützige Gesellschaft Zug), een sociale instelling die mensen uit de secundaire arbeidsmarkt in dienst neemt. Ze bevinden zich vlak naast onze fabriek in Zug. Tijdens het ontmantelen worden onderdelen verwijderd en materialen gesorteerd. Sommige kunnen worden hergebruikt in de productie, andere worden teruggestuurd naar de leveranciers. In het geval van Adora wasmachines recupereren we de trommels en geven we ze een nieuw leven. Ze worden schoongemaakt, gezandstraald en gecoat. En tot slot worden er nieuwe elementen aan toegevoegd, zoals houten poten en een bovenblad, of een gestoffeerde zitting.

Hergebruik van wat vaak als afval wordt beschouwd, kan duurder zijn dan standaardrecycling. Waarom heb je ervoor gekozen om nieuwe stukken te maken van de onderdelen in plaats van de materialen gewoon te recyclen?

DF: Wat voor ons het belangrijkste was, was het vertellen van het verhaal achter onze strategie voor circulaire economie. En we dachten dat het transformeren van een trommel van een wasmachine in iets nieuws - mooi, functioneel en goed gemaakt - de beste manier was om dat te doen. Natuurlijk hebben de eindproducten een bepaalde prijs, maar het is net genoeg om onze kosten te dekken.

MN: Bij V-ZUG volgen we een driedimensionale benadering: People, Planet, Profit. We richten ons nooit alleen op de economische kant van duurzaamheid. Het Repurpose Furniture-project is een geweldige casestudy omdat het alle drie raakt. Als we alleen naar winst zouden kijken, waren we hier waarschijnlijk helemaal niet aan begonnen. Maar we houden ook rekening met de milieu- en sociale dimensies - dat is hoe we denken en werken.

Hoe weerspiegelt de Adora poef de waarden en identiteit van V-ZUG?

MN: Swiss-made is een essentieel onderdeel van onze identiteit. Het gaat niet alleen om productie in Zwitserland; het gaat om het ondersteunen van een breed lokaal netwerk. Ongeveer 60% van onze leveranciers is gevestigd in Zwitserland. Met hergebruikte items pasten we hetzelfde principe toe: als we houten poten nodig hebben, zoeken we een lokale timmerman die ze met de hand kan maken, met behoud van de designtaal die ook onze merkpositionering weerspiegelt. Deze producten hebben een tijdloze kwaliteit. Net als onze apparaten integreren ze naadloos in veel verschillende omgevingen.

Welke rol speelden lokale experts bij het vormgeven van de eindproducten?

DF: Ze spelen een cruciale rol. Zij hebben de expertise die wij missen - vooral in het werken met hout en het maken van comfortabele zitmeubelen. Ze helpen ons om de strakke, minimale taal van onze apparaten te vertalen naar andere producttypes die nog steeds dezelfde designtaal spreken.

V-ZUG heeft tien principes voor circulair ontwerpen ontwikkeld. Hoe zijn ze ontstaan en hoe geven ze vorm aan productontwikkeling en de dagelijkse praktijk?

MN: Deze principes zijn ontworpen om onze producten geschikt te maken voor een circulaire economie. Wanneer we een nieuw product ontwikkelen, maken deze richtlijnen vanaf het begin deel uit van de briefing. Tijdens het ontwikkelingsproces moet het ontwerpteam elke keuze en de gebruikte methodologieën uitleggen.

Wat kunnen we de komende jaren van V-ZUG verwachten?

MN: Het is een voortdurende reis. Onlangs hebben we een nieuwe functie gecreëerd op onze afdeling Research & Development: de Sustainability Expert Engineer. Vooruitkijkend kun je verwachten dat we het naast energie-efficiëntie meer zullen hebben over materialen en circulaire economie. We willen uitleggen waar onze materialen vandaan komen, hoe hun reis eruitziet en wat hun ecologische voetafdruk is.